Class 12 Logic and Philosophy Chapter 5 – বাস্তৱবাদ- সৰল আৰু বৈজ্ঞানিক – All Question Solutions | AHSEC (Assamese Medium)
দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ তৰ্কবিজ্ঞানে অধ্যায় ৫ – বাস্তৱবাদ: সৰল আৰু বৈজ্ঞানিকৰ সকলো প্ৰশ্নৰ সমাধান (AHSEC – Assamese Medium)
এই অধ্যায়ত বাস্তৱবাদৰ দুড়খণ্ড – সৰল বাস্তৱবাদ আৰু বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মৌলিক তত্ত্ব, বৈশিষ্ট্য আৰু বিৰোধ আলোচনা কৰা হৈছে। সৰল বাস্তৱবাদ অনুসৰি জ্ঞাতা যি ধৰণে প্ৰত্যক্ষ কৰে, বস্তুটোৰ সঠিক স্বৰূপ সেইধৰণেই থাকে। বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মতে, বস্তুৰ প্ৰাকৃত স্বৰূপ আমাৰ জ্ঞানৰ পৰা সৰলভাৱে পোৱা নাযায়, কিন্তু তাৰ প্ৰতিলিপি বা নকলই জ্ঞাতাই ধাৰণা কৰে। দুই ধৰণৰ বাস্তৱবাদৰ পৰস্পৰ সম্পর্ক আৰু সমালোচনা এই অধ্যায়ৰ মূল বিষয়। অস্পীন একাডেমীৰ সমাধানসমূহ সহজ আৰু স্পষ্ট ভাষাত, AHSECৰ নতুন পাঠ্যক্ৰমৰ সৈতে সম্পূৰ্ণ সঙ্গতিপূর্ণ।
✅ কি শিকিব:
- সৰল বাস্তৱবাদৰ মুল কথা আৰু বৈশিষ্ট্য
- বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ তত্ত্ব আৰু চিন্তাধারা
- মুখ্য গুণ আৰু গৌণ গুণৰ ব্যাখ্যা
- দুয়োটা বাস্তৱবাদৰ মাজত পাৰ্থক্য আৰু সমালোচনা
- জ্ঞাতাৰ মন আৰু বস্তুৰ স্বতন্ত্র অস্তিত্বৰ আলোচনা
- বাস্তৱবাদৰ বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী
🎯 অস্পীন একাডেমীৰ সুবিধা:
- AHSEC Logic and Philosophy পাঠ্যক্ৰমৰ পূৰ্ণাঙ্গ আৰু সহজ বুজা সমাধান
- বিস্তৃত প্ৰশ্ন আৰু অনুশীলনী উত্তৰ
- অসমীয়া মাধ্যমৰ বাবে স্পষ্ট আৰু মনোৰম ভাষা
- ঠিকমতে বুজিবলৈ তত্ত্বৰ ব্যাখ্যা আৰু উদাহৰণ
- পরীক্ষা প্ৰস্তুতিৰ বাবে সহায়ক টিপছ আৰু পৰামৰ্শ
Chapter URL: https://ospinacademy.com/class-12-logic-philosophy-chapter-5-ahsec
Class 12 Logic And Philosophy (তৰ্কবিজ্ঞান আৰু দৰ্শন) | AHSEC | All Chapter Solutions PDF
Limited Time Offer!
(For AHSEC Class 12, Assamese Medium)
Get comprehensive preparation for Class 12 Logic And Philosophy (Assamese Medium) with chapter-wise solutions PDF.
Includes complete textual answers, terms, explanations, and examples for every chapter as per latest AHSEC syllabus.
Perfect for self-study, homework, and board exam revision!
খণ্ড- ৫
বাস্তৱবাদ-সৰল আৰু বৈজ্ঞানিক
(Realism-Naive and Scientific)
পাঠভিত্তিক প্রশ্নোত্তৰ
(Textual Questions and Answers)
অনুশীলনী –
(পাঠ্যপুথিৰ পৃষ্ঠা নং 119)
(ক) তলৰ প্ৰশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়া:
১। সৰল বাস্তৱবাদ কি? সৰল বাস্তববাদৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্যসমূহ লিখা।
উত্তৰঃ সৰল বাস্তৱবাদ (Naive Realism) হৈছে বাস্তৱবাদৰ সবাতোকৈ সৰলতম প্ৰকাৰ। ই হৈছে বাহ্যিক জগতৰ বিষয়ে কৰা সাধাৰণ বা ব্যৱহাৰিক ধাৰণা অথবা এজন সাধাৰণ মানুহে কোনো এটা বাহ্যিক বস্তুৰ বিষয়ে কৰা ধাৰণা। এই মতবাদ অনুসৰি, কোনো এটা বস্তুৰ বৰণ, সোৱাদ, গোন্ধ, দৈৰ্ঘ্য, বিস্তৃতি আদি গুণসমূহৰ সৈতে জ্ঞানৰ বিষয়বস্তুটো জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ। জ্ঞাতাই যি ধৰণে বস্তু এটাক জানে বা প্ৰত্যক্ষ কৰে, বস্তুটোৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ তেনেকুৱাই। ইয়াক লৌকিক বাস্তৱবাদ বুলিও কোৱা হয়।
সৰল বাস্তৱবাদৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্যসমূহ হৈছে:
(ক) জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰতা: জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু ইয়াত জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ আৰু ই সদায় ইয়াৰ গুণৰ সৈতে অস্তিত্বশীল হয়। ইয়াত জ্ঞাতাৰ দ্বাৰা হস্তক্ষেপ অপ্ৰাসংগিক।
(খ) বাহ্যিক জগতৰ অস্তিত্ব: আমাৰ মনৰ বাহিৰত এখন বাহ্যিক জগতৰ অস্তিত্ব আছে।
(গ) জ্ঞানৰ প্ৰকৃতি: সংবেদনৰ দ্বাৰা আমি বাহ্যিক জগতখনৰ বিষয়বস্তু আহৰণ কৰোঁ, গতিকে বাহ্যিক জগতখনৰ বিষয়বস্তু যিদৰে দৃশ্যমান হয়, তাৰ স্বৰূপ তেনেকুৱাই হয়।
(ঘ) গুণৰ স্বতন্ত্ৰতা: বৰণ, সোৱাদ, গোন্ধ, দৈৰ্ঘ্য আদিৰ দৰে কোনো বস্তুৰ অন্তৰ্নিহিত গুণসমূহ জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ হয় আৰু এই গুণসমূহেই বাহ্যিক জগতখনৰ বিষয়ে জ্ঞান আহৰণ কৰাটো সম্ভৱ কৰি তোলে।
(ঙ) প্ৰত্যক্ষ সম্পৰ্ক: বিষয়বস্তুৰ জ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত কোনোৱেই হস্তক্ষেপ নকৰে। সেয়েহে জ্ঞাতা (জানিবলৈ বিচৰা) আৰু জ্ঞেয়ৰ (জানিবলগীয়া বস্তু) মাজত প্ৰত্যক্ষ সম্পৰ্ক থাকে।
(চ) সদৃশ সংবেদন: জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু বা বাহ্য বস্তৱে সকলোৰে মনত এটা সদৃশ সংবেদনৰ সৃষ্টি কৰে।
(ছ) সত্যতাৰ অনুৰূপতাবাদ: সৰল বাস্তৱবাদে সত্যতাৰ অনুৰূপতাবাদ সিদ্ধান্তক সমৰ্থন কৰে।
২। বৈজ্ঞানিক বাস্তববাদ কি? ইয়াৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদ (Scientific Realism)ৰ প্ৰৱৰ্তক হৈছে ব্ৰিটিছ দাৰ্শনিক জন লক। তেওঁ সৰল বাস্তৱবাদৰ অভাৱ বা ত্ৰুটিসমূহক সমালোচনা কৰাৰ উদ্দেশ্যেৰে বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ ধাৰণা আগবঢ়াইছিল। ই মনৰ বাহিৰৰ এখন স্বতন্ত্ৰ জগতৰ উপস্থিতিত বা অস্তিত্বত বিশ্বাস কৰে। লকে জ্ঞাতা আৰু জ্ঞেয়ৰ মাজৰ সম্পৰ্কক বৈজ্ঞানিকভাৱে ব্যাখ্যা কৰিছে। তেওঁ কৈছে যে বাহ্য বস্তু এটাক প্ৰত্যক্ষভাৱে জানিব পৰা নাযায়; বস্তু এটাক কেৱল তাৰ প্ৰতিকল্প বা প্ৰতিলিপিৰ জৰিয়তেহে জানিব পাৰি।
বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদে বস্তু এটাক তাৰ গুণসমূহৰ দ্বাৰা জানিব পৰা যায় বুলি বিশ্বাস কৰে। তেওঁ বস্তুৰ গুণক দুই প্ৰকাৰত বিভক্ত কৰিছে:
মুখ্য গুণ (Primary Qualities): সেইবোৰ গুণ যিবোৰ জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ (যেনে- দৈৰ্ঘ্য, আকাৰ, ওজন)।
গৌণ গুণ (Secondary Qualities): সেইবোৰ গুণ যিবোৰ জ্ঞাতাৰ মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল (যেনে- বৰণ, সোৱাদ, গোন্ধ)।
বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল:
(ক) বিষয়বস্তুৰ স্বতন্ত্ৰতা: ইয়াৰ মতে জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ।
(খ) গুণৰ দ্বাৰা জ্ঞান: কোনো এটা বস্তুক প্ৰত্যক্ষভাৱে জানিব পৰা নাযায়, বস্তুটোক তাৰ মুখ্য আৰু গৌণ—উভয় গুণৰ জৰিয়তেহে জানিব পৰা যায়।
(গ) প্ৰতিলিপিৰ প্ৰত্যক্ষকৰণ: বস্তু এটাক প্ৰকৃততে প্ৰত্যক্ষ কৰিব পৰা নাযায়, কেৱল ইয়াৰ প্ৰতিলিপি বা প্ৰতিকল্পহে জ্ঞাতাই প্ৰত্যক্ষ কৰিবলৈ পায়।
(ঘ) প্ৰকৃতিত অপ্ৰভাৱিততা: জ্ঞানৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা বস্তু এটাৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ প্ৰভাৱান্বিত নহয়। কেৱল তাৰ প্ৰতিলিপি বা প্ৰতিকল্পহে প্ৰভাৱান্বিত হয়।
(ঙ) পৰোক্ষ প্ৰক্ৰিয়া: ইয়াৰ মতে জ্ঞান হৈছে এক পৰোক্ষ প্ৰক্ৰিয়া, কিয়নো জ্ঞানৰ বিষয়বস্তুক জ্ঞাতাই পোনপটীয়াকৈ অনুধাৱন কৰিব নোৱাৰে। জ্ঞাতাই কেৱল বিষয়বস্তুৰ প্ৰতিকল্প বা প্ৰতিলিপিকহে জানিব পাৰে।
(চ) মুখ্য গুণৰ গুৰুত্ব: কেৱল মুখ্য গুণসমূহেহে বস্তুৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ স্পষ্টকৈ প্ৰকাশ কৰিব পাৰে, কিয়নো এইবোৰ বস্তু এটাৰ বস্তুগত আৰু মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয়।
৩। মুখ্য গুণ আৰু গৌণ গুণৰ পাৰ্থক্য নির্ণয় কৰা।
উত্তৰঃ মুখ্য গুণ আৰু গৌণ গুণৰ মাজৰ পাৰ্থক্যসমূহ হৈছেঃ
ক্রমিক নং | পার্থক্যৰ ভিত্তি | মুখ্য গুণ | গৌণ গুণ |
|---|---|---|---|
১। | প্রকৃতি | এইবোৰ হৈছে বস্তু এটাৰ স্বভাৱগত বা প্রকৃতিগত গুণ যিবোৰ হৈছে বস্তুৰ মৌলিক তথা অনিবার্য ধর্ম। | এইবোৰ বস্তু এটাৰ মৌলিক বা প্রকৃত গুণ নহয়। |
২। | জ্ঞাতাৰ মন | এইবোৰ জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্র; অর্থাৎ এইবোৰ জ্ঞাতাৰ মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰে। | এইবোৰে জ্ঞাতাৰ মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। |
৩। | পৰিৱৰ্তন | এইবোৰ সময় আৰু স্থানৰ স্থানৰ সৈতে পৰিৱৰ্তন নহয়। | এইবোৰ ব্যক্তিভেদে আৰু সময় তথা স্থানৰ সৈতে পৰিৱৰ্তন হয়। |
৪। | আশ্রয় | বাহ্যিক বস্তুসমূহেই হৈছে মুখ্য গুণসমূহব প্রধান বা প্রকৃত আশ্রয়। | বাহ্যিক বস্তু তথা জ্ঞাতাৰ মন উভয়ে গৌণ গুণসমূহৰ প্ৰধান বা প্রকৃত আশ্রয়। |
৫। | নির্ধাৰণ | এইবোৰ বস্তুগত গুণ হোৱা বাবে বস্তু এটাৰ প্ৰকৃত স্বরূপ কেৱল এইবোৰে নির্ধাৰণ কৰিব পাৰে। | এইবোৰ মনৰ ওপৰত নির্ভশীল হোৱা বাবে এইবোৰে বস্তুৰ প্ৰকৃত স্বরূপ নির্ধাৰণ কৰিব নোৱাৰে। |
৪। লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তববাদ এটা সন্তোষজনক সূত্র হয়নে? যুক্তি দিয়া।
উত্তৰঃ লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ তত্ত্বটোত বহুতো দোষ-ত্ৰুটি থকা সত্ত্বেও, ই সৰল বাস্তৱবাদৰ প্ৰধান সমস্যাসমূহৰ পৰা মুক্ত হোৱাত সহায়ক হৈছে। কিন্তু দাৰ্শনিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা ইয়াক সম্পূৰ্ণ সন্তোষজনক সূত্ৰ বুলি ক’ব নোৱাৰি।
জন লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ বিৰুদ্ধে কৰা প্ৰধান সমালোচনাসমূহ হ’ল:
(ক) বাহ্যিক বস্তুৰ জ্ঞানৰ সীমাবদ্ধতা: লকৰ মতে বাহ্যিক বস্তুৰ অস্তিত্বৰ জ্ঞান হৈছে অজ্ঞাত আৰু অজ্ঞেয় (জানিব নোৱাৰা)। অৰ্থাৎ, আমি ইয়াক জানিব নোৱাৰোঁ আৰু কোনো ধৰণে জানিবও নোৱাৰোঁ। এইটোৱে কোনো ব্যক্তিয়ে লাভ কৰা বস্তুৰ জ্ঞানৰ পৰিসৰৰ ক্ষেত্ৰত এক গুৰুতৰ সীমাবদ্ধতা আনি দিয়ে।
(খ) জ্ঞানৰ নিশ্চয়তাৰ অভাৱ: এই তত্ত্বটোৱে জ্ঞানৰ নিশ্চয়তাৰ দিশটো বন্ধ কৰি দিয়ে, কিয়নো আমি যদি কেৱল প্ৰতিকল্পহে জানো, তেন্তে বাহ্যিক জগতৰ বিষয়ে নিশ্চিত জ্ঞান লাভ কৰাটো সম্ভৱ নহয়।
(গ) সত্যতা আৰু মিথ্যাত্বৰ পাৰ্থক্য: এই তত্ত্বটো জ্ঞানৰ সত্যতা আৰু মিথ্যাত্বৰ মাজত প্ৰভেদ দৰ্শাবলৈ সক্ষম নহয়। অৰ্থাৎ, ই জ্ঞানৰ সত্যতা আৰু মিথ্যাত্বৰ ব্যাখ্যা দিব নোৱাৰে।
(ঘ) গুণৰ পাৰ্থক্যৰ অযৌক্তিকতা: লকে দৰ্শোৱা মুখ্য গুণ আৰু গৌণ গুণৰ পাৰ্থক্য বৈজ্ঞানিকভাৱে যুক্তিসংগত নহয়, কিয়নো সকলো গুণেই শেষত মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে বুলি আন দাৰ্শনিকসকলে সমালোচনা কৰে।
(ঙ) জগতৰ সংযোগৰ সমস্যা: লকে বাস্তৱ জগতখনক দুটা অংশত ভাগ কৰাৰ প্ৰয়াস কৰিছে—বাহ্য বস্তুৰ বস্তুনিষ্ঠ জগত আৰু ধাৰণাৰ আত্মনিষ্ঠ জগত। বস্তুৰ প্ৰতিলিপি বা প্ৰতীকৰ দ্বাৰা এই দুয়োখন জগতৰ মাজত সংযোগ স্থাপন কৰিবলৈ কৰা লকৰ প্ৰয়াস সন্তোষজনক নহয়।
(চ) ভাৱবাদলৈ গতি: সমালোচকসকলৰ মতে, লকৰ বাস্তৱবাদৰ ব্যাখ্যাই শেষত ভাৱবাদলৈ গতি কৰে, কিয়নো তেওঁ গৌণ গুণক আত্মনিষ্ঠ বুলি মানি লৈছে আৰু মুখ্য গুণৰ জ্ঞান প্ৰতিলিপিৰ জৰিয়তেহে সম্ভৱ বুলি কৈছে।
লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ ধাৰণাত বহুতো দোষ-ত্ৰুটি আছে যদিও বিশ্বৰ দৰ্শন-সম্পৰ্কীয় ব্যৱস্থাত ইয়াৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান আছে। ইয়াৰ সবাতোকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদানটো এয়ে যে ই সৰল বাস্তৱবাদৰ দ্বাৰা হোৱা ভুল-ত্ৰুটিসমূহৰ পৰা মুক্ত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। পৰোক্ষভাৱে লকৰ ভাৱবাদী প্ৰৱণতাই বহুতো দাৰ্শনিক সমস্যা বা জ্ঞান মীমাংসাৰ সমস্যা সমাধান কৰাত সহায় কৰিছে। সেয়েহে, চূড়ান্তভাৱে সন্তোষজনক নহ’লেও, বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ ধাৰণাটো পূৰ্বৰ সৰল বাস্তৱবাদৰ তুলনাত বেছি সন্তোষজনক আৰু এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দাৰ্শনিক সূত্ৰ।
(খ) চমুটোকা লিখাঃ
(১) সৰল বা লৌকিক বাস্তববাদ (Naive Realism):
উত্তৰঃ সৰল বা লৌকিক বাস্তৱবাদ তত্ত্বটোক বাস্তৱবাদৰ সৰলতম ৰূপ বা প্ৰকাৰ হিচাপে গণ্য কৰা হয়। এই ধাৰণাটোৰ প্ৰধান মত এয়ে যে জ্ঞানৰ বিষয়বস্তু জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ। কোনো বস্তু এটাৰ প্ৰকৃত স্বৰূপটো জ্ঞাতাই যিদৰে প্ৰত্যক্ষ কৰে, ঠিক তেনেকুৱাই হয়। অৰ্থাৎ, বস্তুৰ প্ৰকৃত স্বৰূপটো আমি তাক সংবেদন বা অনুভৱ কৰাৰ দৰেই হয়। ডুৰাণ্ট ড্ৰেকে (Durant Drake) তেওঁৰ “Invitation to Philosophy” নামৰ গ্ৰন্থখনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে “সৰল বাস্তৱবাদ” শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰিছিল। এই ধাৰণা অনুসৰি, বৰণ, সোৱাদ, গোন্ধ, বিস্তৃতি, দৈৰ্ঘ্য আদিৰ দৰে বাহ্য বস্তু এটাত থকা বিভিন্ন গুণসমূহৰ সৈতে বাহ্য বস্তুটোক সংবেদনৰ জৰিয়তে জ্ঞাতাৰ দ্বাৰা প্ৰত্যক্ষভাৱে জনা হয়। সৰল বাস্তৱবাদৰ তাৎপৰ্য এয়ে যে ই বাহ্যিক জগতক চাবলৈ ব্যৱহাৰিক জ্ঞানৰ দৃষ্টিভংগীক এটা দাৰ্শনিক আধাৰ বা ভেঁটি প্ৰদান কৰে।
(২) মুখ্য গুণ (Primary Qualities):
উত্তৰঃ “মুখ্য গুণ” শব্দটোৱে বস্তু এটাত থকা বস্তুগত আৰু গণনামূলক গুণসমূহক বুজায়, যেনে- বিস্তৃতি, উচ্চতা, ওজন, আকাৰ, গতি আদি। এইবোৰ হৈছে বস্তু এটাৰ মৌলিক তথা প্ৰকৃত গুণ যিবোৰ অপৰিৱৰ্তনীয়। এইবোৰে বস্তু এটাক চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্য প্ৰদান কৰে। বস্তু এটাৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ ইয়াৰ মুখ্য গুণে নিৰ্ধাৰণ কৰে। এই গুণবোৰ জ্ঞাতাৰ মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয় নতুবা এইবোৰ ব্যক্তিভেদে পৰিৱৰ্তন নহয়। জন লকৰ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদত মুখ্য গুণক বস্তুৰ প্ৰকৃত অংশ হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
(৩) গৌণ গুণ (Secondary Qualities):
উত্তৰঃ বস্তু এটাৰ মনোগত গুণ বা ধৰ্মসমূহকে গৌণ গুণ বুলি কোৱা হয়। ইয়াৰ ভিতৰত বস্তু এটাৰ সোৱাদ, বৰণ, গোন্ধ, উষ্ণতা আদিৰ দৰে গুণবোৰ অন্তৰ্ভুক্ত হয়। সাধাৰণতে এইবোৰ বস্তু এটাৰ বাহ্যিক গুণ, মৌলিক তথা প্ৰকৃতিগত গুণ নহয়। এই গুণসমূহৰ কিছুমান পৰিৱৰ্তনশীল আৰু ব্যক্তিৰ ধাৰণা অনুসৰি ভিন ভিন হ’ব পাৰে। এইবোৰ সময় আৰু স্থানভেদে পৰিৱৰ্তন হয়। গৌণ গুণৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য এয়ে যে এইবোৰ জ্ঞাতাৰ মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হয়। জন লকৰ মতে গৌণ গুণসমূহ মুখ্য গুণৰ দ্বাৰা সৃষ্ট কিছুমান সংবেদনহে।
(৪) জন লকৰ প্রতীকবাদ (Locke’s Representationalism):
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ ধাৰণাটো ব্ৰিটিছ দাৰ্শনিক জন লকৰ দ্বাৰা বিকশিত হৈছিল। এই তত্ত্ব বা মতবাদটোৰ মুখ্য দৃষ্টিভংগী এয়ে যে আমি বাহ্য বস্তু এটাক প্ৰত্যক্ষভাৱে জানিব নোৱাৰোঁ। আমি ইয়াক কেৱল ইয়াৰ প্ৰতিকল্প বা প্ৰতিলিপি অথবা প্ৰতীকৰ দ্বাৰাহে জানিব পাৰোঁ। প্ৰকৃত বস্তুটো অজ্ঞাত, কিন্তু বস্তু এটাক আমি ইয়াৰ বাহ্যিক অভিব্যক্তিৰ দ্বাৰা জানিব পাৰোঁ। সেয়েহে জন লকৰ এই দৃষ্টিভংগীটোক প্ৰতীকবাদ বা প্ৰতিনিধিত্বমূলক বাস্তৱবাদ (Representational Realism) বুলিও জনা যায়। লকৰ মতে, আমি বস্তু এটাক কেৱল তাৰ গুণসমূহ—মুখ্য গুণ আৰু গৌণ গুণ উভয়ৰ দ্বাৰাহে জানিব পাৰোঁ। যিহেতু এই গুণসমূহ আমাৰ মনত প্ৰতীক হিচাপেহে প্ৰতিফলিত হয়, সেয়েহে লকৰ দৃষ্টিভংগীত বাহ্যিক বস্তুবোৰ এক প্ৰকাৰে অজ্ঞাত আৰু অজ্ঞেয়।
(গ) পার্থক্য লিখা:
(১) সৰল আৰু বৈজ্ঞানিক বাস্তববাদ
উত্তৰঃ সৰল আৰু বৈজ্ঞানিক বাস্তৱবাদৰ মাজৰ পার্থক্যসমূহ হৈছেঃ
ক্রমিক নং | সৰল বাস্তববাদ | বৈজ্ঞানিক বাস্তববাদ |
|---|---|---|
১ | এই শব্দটো প্রথম ব্যৱহাৰ কৰিছিল ডুৰাণ্ট ড্ৰাকে। | ইয়াৰ প্ৰৱৰ্তক আছিল জন লক। |
২ | ইয়াৰ মতে বস্তু এটাৰ সকলোবোৰ গুণ জ্ঞাতাৰ মনৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ হৈ থাকে। | ইয়াৰ মতে কেৱল গৌণ গুণসমূহ জ্ঞাতাৰ মনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। |
৩ | আমি বস্তু এটাক প্রত্যক্ষভাবে জানিব পাৰোঁ। | আমি বস্তু এটাক প্রত্যক্ষভাৱে জানিব নোৱাৰোঁ। |
৪ | সংবেদনৰ দ্বাৰা বস্তু এটাক জানিব পাৰো। | বস্তু এটাৰ প্ৰতিকল্প বা প্রতীকৰ দ্বাৰাহে কেৱল বস্তুটোক জানিব পাৰোঁ। |
৫ | ই হৈছে এটা লৌকিক বা ব্যৱহাৰিক জ্ঞানসম্পন্ন ধাৰণা বা দৃষ্টিভংগী। | ই হৈছে বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী। |
৬ | ই কম গ্রহণযোগ্য দৃষ্টিভংগী। | প্ৰায়বোৰ দাৰ্শনিকৰ দ্বাৰা গ্ৰহণ কৰি লোৱা বা অধিক গ্রহণযোগ্য দৃষ্টিভংগী। |
৭ | ইয়াক লৌকিক বাস্তৱবাদ, প্রাকৃতিক বাস্তৱবাদ, প্রত্যক্ষ বাস্তৱবাদ আদি নামেৰেও জনা যায়। | ইয়াক জটিল বাস্তববাদ আৰু প্রতীকবাদ নামেৰে জনা যায়। |
৮ | জ্ঞানৰ আহৰণ হৈছে এটা প্রত্যক্ষ প্রক্রিয়া। | জ্ঞানৰ আহৰণ হৈছে এটা পৰোক্ষ প্রক্রিয়া। |
৯ | ইয়াৰ মতে বস্তু এটা জ্ঞেয়। | ইয়াৰ মতে বস্তু এটা অজ্ঞাত আৰু অজ্ঞেয়। |
দ্বাদশ শ্ৰেণী তৰ্কবিজ্ঞান আৰু দৰ্শন অধ্যায় ৫ – সঘনাই সোধা প্ৰশ্ন
Get Free NCERT PDFs
If you want to download free PDFs of any chapter, click the link below and join our WhatsApp group:
