Class 12 Political Science Chapter 15 – ভাৰতীয় ৰাজনীতিত সাম্প্রতিক বিকাশ – All Question Solutions | AHSEC Assam (Assamese Medium)
দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ ৰাজনীতি বিজ্ঞান পাঠ্যৰ পঞ্চদশ অধ্যায় – ভাৰতীয় ৰাজনীতিত সাম্প্রতিক বিকাশৰ সকলো অনুশীলনী প্ৰশ্নৰ সহজ আৰু বুজিবলৈ সুবিধাজনক সমাধানসমূহ (AHSEC Assam – Assamese Medium, Latest Syllabus)
এই অধ্যায়ত ১৯৮৯ চনৰ পৰৱৰ্তী ভাৰতীয় ৰাজনীতিৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তনসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে। ইয়াত কংগ্ৰেছ ব্যৱস্থাৰ পতন, মৰ্চা ৰাজনীতি বা মিত্ৰজোঁটৰ চৰকাৰৰ উত্থান, মণ্ডল আয়োগৰ প্ৰতিবেদন কাৰ্যকৰীকৰণ আৰু পিছপৰা শ্ৰেণীৰ ৰাজনীতি, নতুন অৰ্থনৈতিক নীতি (উদাৰীকৰণ, ব্যক্তিগতকৰণ, আৰু গোলকীকৰণ), আৰু অযোধ্যা বিবাদৰ দৰে ঘটনাৰ ৰাজনৈতিক প্ৰভাৱ বিশ্লেষণ কৰা হৈছে। অস্পীন একাডেমীৰ (Ospin Academy) এই সমাধানসমূহে শিক্ষাৰ্থীক ভাৰতীয় ৰাজনীতিৰ এই নতুন যুগৰ জটিলতাসমূহ বুজাত সহায় কৰিব।
✅ কি শিকিব:
- মৰ্চা ৰাজনীতিৰ যুগ আৰু ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য
- মণ্ডল আয়োগৰ পৰামৰ্শ আৰু অন্যান্য পিছপৰা শ্ৰেণীৰ (OBC) ৰাজনৈতিক উত্থান
- ১৯৯১ চনৰ অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰ আৰু ইয়াৰ প্ৰভাৱ
- অযোধ্যা বিবাদ আৰু বাবৰি মছজিদৰ ধ্বংস
- ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টিৰ (BJP) উত্থান আৰু সাম্প্ৰতিক ৰাজনৈতিক পৰিস্থিতি
🎯 অস্পীন একাডেমীৰ সুবিধা:
- AHSEC Class 12-ৰ নতুন পাঠ্যক্ৰম অনুসৰি সম্পূৰ্ণ সমাধান
- পৰীক্ষাৰ বাবে সহজ, সুসংগঠিত আৰু সঠিক উত্তৰ
- অসমীয়া মাধ্যমেৰে শিক্ষাৰ্থীৰ বাবে সাম্প্ৰতিক ৰাজনীতিৰ স্পষ্ট ব্যাখ্যা
- ভাৰতীয় ৰাজনীতিৰ পৰিৱৰ্তনশীল ধাৰাসমূহৰ ওপৰত গভীৰ বুজ
Class 12 Political Science (ৰাজনীতি বিজ্ঞান) AHSEC 2nd Year | Chapter-wise Solutions PDF
Limited Time Offer!
(For AHSEC Class 12 Political Science, 2nd Year)
Get chapter-wise solutions PDF for Class 12 Political Science (Assamese Medium) curated as per latest AHSEC syllabus.
Perfect for exam-focused preparation with clear answers, explanations, and diagrams in Assamese.
Ideal for homework, self-study, and revision.
অধ্যায় – ৮
ভাৰতীয় ৰাজনীতিত সাম্প্রতিক বিকাশ
(Recent Developments in Indian Politics)
পাঠভিত্তিক প্রশ্নোত্তৰ
পাঠভিত্তিক অনুশীলনী (পাঠ্যপুথিৰ পৃষ্ঠা নং ১৯৩-১৯৪)
১। উন্নিমুন্নিৰ ফাইলৰ বিশৃংখলভাবে থোৱা বাক্যবোৰ সময়ানুক্রমিকভাবে সজোৱাঃ—
(ক) মণ্ডল পৰামৰ্শ আৰু সংৰক্ষণ বিৰোধী সংঘাত
(খ) জনতা দল গঠন
(গ) বাবৰি মছজিদ উচ্ছেদ
(ঘ) ইন্দিৰা গান্ধীৰ হত্যা
(ঙ) ৰাষ্ট্রীয় গণতান্ত্রিক মৰ্চা চৰকাৰৰ গঠন
(চ) গোধা ঘটনা আৰু ইয়াৰ ফলাফল
(ছ) ঐক্য উন্নয়নশীল মৰ্চা (ইউ পি এ) চৰকাৰৰ গঠন
উত্তৰঃ (ক) মণ্ডল পৰামৰ্শ আৰু সংৰক্ষণ বিৰোধী সংঘাত
(খ) ইন্দিৰা গান্ধীৰ হত্যা
(গ) জনতা দল গঠন
(ঘ) বাবৰি মছজিদ উচ্ছেদ
(ঙ) ৰাষ্ট্ৰীয় গণতান্ত্রিক মৰ্চা চৰকাৰৰ গঠন
(চ) গোধা ঘটনা আৰু ইয়াৰ ফলাফল
(ছ) ঐক্য উন্নয়নশীল মৰ্চা (ইউ পি এ) চৰকাৰৰ গঠন।
২। তলত উল্লেখ কৰাবোৰ মিলাই লিখাঃ—
|
(ক) ঐক্যমতৰ ৰাজনীতি |
১। ছাহ বানো ঘটনা |
|---|---|
|
(খ) জাতিভিত্তিক দল |
২। অন্যান্য পিছপৰা শ্ৰেণীৰ উত্থান |
|
(গ) ব্যক্তিগত আইন আৰু লিংগ বিশেষ ন্যায় |
৩। সংযুক্ত চৰকাৰ |
|
(ঘ) আঞ্চলিক দলৰ বৰ্ধিত শক্তি |
৪। অর্থনৈতিক নীতিত চুক্তি |
উত্তৰঃ (ক)-(৪), (খ)-(২), (গ)-(১), (ঘ)-(৩)
৩। ১৯৮৯ চনৰ পৰৱৰ্তী সময়ছোৱাৰ ভাৰতীয় ৰাজনীতিৰ প্ৰধান সমস্যাসমূহ লিখা। ৰাজনৈতিক দলৰ কেনেকুৱা পৃথক গঠনে এই পার্থক্যবোৰ ধাৰণ কৰে?
উত্তৰঃ ১৯৮৯ চনটো ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক ইতিহাসৰ এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ বছৰ, কিয়নো এই বছৰটোত সংঘটিত হোৱা বহুতো ৰাজনৈতিক ঘটনাই দেশখনৰ ৰাজনৈতিক দৃশ্যপটৰ সম্পূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন সাধন কৰিছিল।
১৯৮৯ চনৰ পৰৱৰ্তী সময়ছোৱাৰ ভাৰতীয় ৰাজনীতিৰ প্ৰধান সমস্যা/বৈশিষ্ট্যসমূহ:
(ক) কংগ্ৰেছ দলৰ প্ৰাধান্য হেৰুওৱা: ১৯৮৯ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনত কংগ্ৰেছ দল বিৰোধী দলসমূহৰ দ্বাৰা শোচনীয়ভাৱে পৰাজিত হৈছিল। এই নিৰ্বাচনত হোৱা কংগ্ৰেছৰ পৰাজয়ে ভাৰতীয় ৰাজনীতিত কংগ্ৰেছ দলৰ আধিপত্যৰ অৱসান ঘটোৱাৰ লগতে “কংগ্ৰেছীয় শাসন ব্যৱস্থা”ৰো পৰিসমাপ্তি সূচাইছিল। ভাৰতৰ প্ৰধান ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম কংগ্ৰেছে পোনপ্ৰথমবাৰৰ বাবে দেশৰ ৰাজনীতিত নিজৰ প্ৰাধান্য হেৰুৱাইছিল।
(খ) সংযুক্ত ৰাজনীতিৰ আৰম্ভণি: ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ প্ৰেক্ষাপট পৰিৱৰ্তন কৰা অন্য এক মুখ্য দিশ হ’ল ১৯৮৯ চনৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা সংযুক্ত ৰাজনীতি বা মিত্ৰজোঁট চৰকাৰৰ ব্যৱস্থা। ১৯৮৯ চনৰ পৰা কোনো এটা ৰাজনৈতিক দলেই একক সংখ্যাগৰিষ্ঠতা লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা নাছিল। সেয়েহে, চৰকাৰ গঠনৰ বাবে তেওঁলোকে সৰু সৰু আঞ্চলিক দলসমূহৰ সৈতে ঐক্যবদ্ধ হৈ মিত্ৰজোঁট গঠন কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল।
(গ) শক্তিশালী বিৰোধী দলৰ উত্থান: এই সময়ছোৱাৰ অন্য এক বৈশিষ্ট্য আছিল প্ৰভাৱশালী বিৰোধী দলৰ উত্থান। ১৯৯৬ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ পিছত ভাৰতীয় জনতা দলে এক শক্তিশালী বিৰোধী দলৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল। একেদৰে ১৯৯৯ চনৰ নিৰ্বাচনৰ পিছত বিজেপিৰ নেতৃত্বাধীন চৰকাৰৰ সময়ত কংগ্ৰেছ দলেও দক্ষ বিৰোধী দলৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
(ঘ) আঞ্চলিক দলসমূহৰ গুৰুত্ব বৃদ্ধি: ১৯৮৯ চনৰ পৰা ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাত গুৰুত্ব লাভ কৰা অন্য এটা বৈশিষ্ট্য আছিল আঞ্চলিক দলসমূহৰ শক্তিশালী ভূমিকা। একক সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰ অভাৱত প্ৰধান দলসমূহে চৰকাৰ গঠন কৰিবলৈ আঞ্চলিক দলসমূহ (যেনে DMK, AIADMK, তেলেগু দেশম আদি)ৰ সমৰ্থন বিচাৰিবলগীয়া হৈছিল। ইয়াৰ ফলত ৰাজনৈতিক সমীকৰণসমূহৰ পৰিৱৰ্তন হৈছিল, আৰু দলসমূহে আদৰ্শবাদী হোৱাতকৈ অধিকভাবে ব্যৱহাৰিক আৰু বাস্তৱবাদী হ’বলৈ ধৰিছিল।
ৰাজনৈতিক দলৰ পৃথক গঠনসমূহ-
উপৰোক্ত পৰিস্থিতিসমূহে তলত উল্লেখ কৰা মিত্ৰজোঁটসমূহত ৰূপ লাভ কৰিছিল, যিবোৰৰ উত্থান ১৯৮৯ চনৰ পিছত হৈছিল:
(i) ৰাষ্ট্ৰীয় মৰ্চা (National Front): জনতা দলৰ দ্বাৰা নেতৃত্ব প্ৰদান কৰা (১৯৮৯)।
(ii) ঐক্য মৰ্চা (United Front): জনতা দলৰ দ্বাৰা নেতৃত্ব প্ৰদান কৰা (১৯৯৬)।
(iii) ৰাষ্ট্ৰীয় গণতান্ত্ৰিক মৰ্চা (National Democratic Alliance – NDA): বিজেপিৰ দ্বাৰা নেতৃত্ব প্ৰদান কৰা (১৯৯৮, ১৯৯৯)।
(iv) সংযুক্ত প্ৰগতিশীল মৰ্চা (United Progressive Alliance – UPA): কংগ্ৰেছৰ দ্বাৰা নেতৃত্ব প্ৰদান কৰা (২০০৪, ২০০৯)।
৪। “সংযুক্ত ৰাজনীতিৰ নতুন যুগত ৰাজনৈতিক দলবোৰে দলীয় মতাদর্শ প্ৰায় আওকাণ কৰে।”-এই বিবৃতিটোৰ সপক্ষে বা বিপক্ষে যুক্তি আগবঢ়োৱা।
উত্তৰঃ বিবৃতিটোৰ সপক্ষে আৰু বিপক্ষে যুক্তি আগবঢ়াই তলত আলোচনা কৰা হ’ল:
বিবৃতিটোৰ সপক্ষে যুক্তি (দলীয় মতাদৰ্শ আওকাণ কৰাৰ):
বাস্তৱবাদী মিত্ৰজোঁট: ১৯৮৯ চনৰ পৰা ভাৰতীয় সংযুক্ত ৰাজনীতিৰ আৰম্ভণি হৈছিল যিটো সুবিধাবাদ আৰু উপযোগিতাৰ ভিত্তিত প্ৰতিষ্ঠিত আছিল। মিত্ৰজোঁট গঠন কৰা দলসমূহৰ বাবে নিজৰ স্বকীয় নীতি-আদৰ্শ বজাই ৰখাতকৈ চৰকাৰ গঠন কৰি ক্ষমতা লাভ কৰাটোৱেহে অধিক গুৰুত্ব লাভ কৰিছিল।
বিপৰীত নীতিৰ দলৰ মিলন: ১৯৯৯ চনত গঠন হোৱা NDA বা ২০০৪ চনত গঠন হোৱা UPA-লৈ লক্ষ্য কৰিলে দেখা যায় যে এই মিত্ৰজোঁটসমূহত সম্পূৰ্ণ বিপৰীত নীতি-আদৰ্শৰ দলসমূহ একগোট হৈছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, UPA চৰকাৰক CPI আৰু CPI(M) ৰ দৰে বাওঁপন্থী দলসমূহে সমৰ্থন কৰিছিল, যিসকলৰ বহুতো নীতি কংগ্ৰেছৰ নীতিৰ বিৰোধী আছিল। ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল কংগ্ৰেছ বা বাওঁপন্থী দলৰ নীতি পালন কৰাতকৈ চৰকাৰ টিকাই ৰখা।
একমাত্ৰ উদ্দেশ্য কংগ্ৰেছক ক্ষমতাৰ পৰা আঁতৰাই ৰখা: ১৯৮৯ চনৰ ৰাষ্ট্ৰীয় মৰ্চা গঠন কৰা জন মৰ্চা, জনতা দল আৰু লোকদলৰ নীতি-আদৰ্শসমূহ পৃথক আছিল; তেওঁলোকৰ একমাত্ৰ উমৈহতীয়া উদ্দেশ্য আছিল কংগ্ৰেছ দলক ক্ষমতাৰ পৰা আঁতৰাই ৰখা। এনে মিত্ৰজোঁটে দলীয় মতাদৰ্শক গৌণ কৰি তোলে।
বিবৃতিটোৰ বিপক্ষে যুক্তি (দলীয় মতাদৰ্শ সম্পূৰ্ণ আওকাণ নকৰাৰ):
মূল মতাদৰ্শ বজাই ৰখা: বহুতো আঞ্চলিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় দলে সংযুক্ত মৰ্চাৰ অংশ হোৱাৰ পিছতো নিজৰ মূল নীতি-আদৰ্শ কিছু পৰিমাণে বজাই ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, বিজেপিয়ে NDAৰ অংশ হৈ থকা সময়ত হিন্দুত্বৰ মতাদৰ্শৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব দিছিল।
মৰ্চাৰ উমৈহতীয়া কাৰ্যসূচী: প্ৰতিটো মিত্ৰজোঁটে এক উমৈহতীয়া কাৰ্যসূচী (Common Minimum Programme) প্ৰস্তুত কৰে, য’ত অংশীদাৰ দলসমূহে নিজৰ নীতিসমূহৰ কিছু অংশ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ সক্ষম হয়। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল দলসমূহে তেওঁলোকৰ সকলো মতাদৰ্শ আওকাণ নকৰিলেও, কিছুমান আদৰ্শত আপোচ কৰিবলগীয়া হয়।
যদিও দলসমূহে মিত্ৰজোঁট গঠনৰ সময়ত নিজৰ সকলো নীতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব নোৱাৰে, তথাপিও তেওঁলোকে সম্পূৰ্ণৰূপে দলীয় মতাদৰ্শ আওকাণ নকৰে, বৰঞ্চ ক্ষমতা লাভৰ বাস্তৱিকতাৰ সন্মুখীন হ’বলৈ নিজৰ স্থিতি শিথিল কৰে। ক্ষমতা লাভেই মুখ্য উদ্দেশ্য হোৱাৰ বাবে মতাদৰ্শৰ গুৰুত্ব কম হৈ পৰে।
৫। জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ পৰৱৰ্তীকালত ভাৰতীয় জনতা দলক এক শক্তিশালী দল হিচাপে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ভাৰতীয় জনতা দল (BJP) বৰ্তমান সময়ত ভাৰতৰ অন্যতম শক্তিশালী ৰাষ্ট্ৰীয় দল। জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ পিছত গঠিত হোৱা জনতা দলৰ বিভাজনৰ পিছত ১৯৮০ চনৰ ৬ এপ্ৰিলত অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ সভাপতিত্বত ভাৰতীয় জনতা দলৰ সৃষ্টি হৈছিল। প্ৰাক্তন জনসংঘৰ নেতাসকলে দলটো গঠন কৰিছিল, যি আছিল মূলত: ৰাষ্ট্ৰীয় স্বয়ংসেৱক সংঘ (RSS)ৰ সৈতে জড়িত।
বিজেপিৰ উত্থান আৰু শক্তিশালী হোৱাৰ ক্ৰম-
আৰম্ভণিৰ দুৰ্বল প্ৰদৰ্শন: ১৯৮৪ চনৰ প্ৰথম নিৰ্বাচনত বিজেপিয়ে মাত্ৰ দুখন আসন লাভ কৰিছিল, যি দলটোৰ বাবে এক হতাশাজনক আৰম্ভণি আছিল।
আদৰ্শগত সম্প্ৰসাৰণ: অতি কম সময়ৰ ভিতৰতে ভাৰতীয় জনতা দলে তেওঁলোকে শক্তিশালীভাৱে পৃষ্ঠপোষকতা কৰা হিন্দুত্ব, সাংস্কৃতিক গৌৰৱ আৰু জাতীয়তাৰ ভিত্তিত প্ৰতিষ্ঠিত তেওঁলোকৰ আদৰ্শক সম্প্ৰসাৰিত কৰাত সক্ষম হৈছিল।
নিৰ্বাচনী সফলতা: ইয়াৰ ফলস্বৰূপে, দলটোৱে ১৯৮৯ চনত অনুষ্ঠিত নৱম লোকসভা নিৰ্বাচনত ৮৬ খন আসন লাভ কৰে। ১৯৯৬ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনত বিজেপিয়ে ১৬১ খন আসন দখল কৰি আটাইতকৈ বেছি সংখ্যক আসন লাভ কৰা দলত পৰিণত হয় আৰু প্ৰথমবাৰৰ বাবে অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ প্ৰধানমন্ত্ৰিত্বৰ অধীনত চৰকাৰ গঠন কৰে (যদিও ইয়াৰ সময়সীমা কম আছিল)।
মিত্ৰজোঁটৰ সফলতা: ১৯৯৮ চনত বিজেপিৰ নেতৃত্বত ৰাষ্ট্ৰীয় গণতান্ত্ৰিক মৰ্চা (NDA) গঠন হয়, যি ১৯৯৯ চনৰ পৰা ২০০৪ চনলৈ সম্পূৰ্ণ কাৰ্যকাল শাসন কৰিছিল। এই মিত্ৰজোঁটে দলটোক দেশৰ ৰাজনীতিত এক প্ৰভাৱশালী স্থিতিত প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল।
বিজেপি শক্তিশালী হোৱাৰ মুখ্য কাৰকসমূহ:
(ক) হিন্দুত্ব নীতিৰ সমৰ্থন: দলটোৱে হিন্দুত্বৰ ৰাজনীতি অনুসৰণ কৰাৰ বাবে হিন্দু সম্প্ৰদায়ৰ এক বৃহৎ অংশৰ ভোট লাভ কৰে।
(খ) দক্ষ নেতৃত্ব: অটল বিহাৰী বাজপেয়ী, এল. কে. আদৱানী আদিৰ দৰে জনপ্ৰিয় নেতাৰ দ্বাৰা প্ৰদত্ত সুদক্ষ নেতৃত্ব।
(গ) সুসংগঠিত সংগঠন: ৰাষ্ট্ৰীয় স্বয়ংসেৱক সংঘ (RSS) ৰ যোগেদি দলটোৱে তৃণমূল পৰ্যায়ত এক সুসংগঠিত সাংগঠনিক বুনিয়াদ লাভ কৰিছিল।
(ঘ) আদৰ্শগত নমনীয়তা: ক্ৰমান্বয়ে দলটোৱে তেওঁলোকৰ আদৰ্শ কিছু পৰিমাণে শিথিল কৰি মিত্ৰজোঁটৰ ৰাজনীতিৰ বাবে অধিক গ্ৰহণযোগ্য আদৰ্শভিত্তিক ভেঁটি গ্ৰহণ কৰে।
মাত্ৰ কেইটামান বছৰৰ ভিতৰতে বিজেপিয়ে এক শক্তিশালী দল হিচাপে নিজৰ স্থিতি ভাৰতীয় ৰাজনীতিত সুদৃঢ় কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।
৬। কংগ্ৰেছ দলৰ পতন হোৱা সত্ত্বেও এই দলটোৱে দেশৰ ৰাজনৈতিক শাসন ব্যৱস্থাত প্ৰভাৱ পেলাই আহিছে। তুমি এই কথাত সন্মত নে? যুক্তি দৰ্শোৱা।
উত্তৰঃ মই এই কথাৰ সৈতে সন্মত যে কংগ্ৰেছ দলে যদিও নিজৰ পূৰ্বৰ একাধিপত্য হেৰুৱাইছে, তথাপিও ই দেশৰ ৰাজনৈতিক শাসন ব্যৱস্থাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাই আহিছে।
সন্মতিৰ সপক্ষে যুক্তি:
(ক) বিশাল সংখ্যক আসনৰ ধাৰণ: যদিও ১৯৮৯ চনৰ পিছত কংগ্ৰেছে একক সংখ্যাগৰিষ্ঠতা পোৱা নাছিল, তথাপিও ই একাদশ লোকসভা নিৰ্বাচনত ১৪০ খন, আৰু চতুৰ্দশ লোকসভা নিৰ্বাচনত ১৪৫ খন আসন দখল কৰিছিল। ২০০৯ চনত দলটোৱে ২০৬ খন আসন লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। এই সংখ্যাবোৰৰ পৰা স্পষ্ট হয় যে কংগ্ৰেছ ভাৰতৰ প্ৰধান ৰাষ্ট্ৰীয় দলসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম হিচাপে বৰ্তি আছে আৰু ইয়াৰ প্ৰভাৱ এতিয়াও বৃহৎ।
(খ) মিত্ৰজোঁটৰ নেতৃত্ব: কংগ্ৰেছৰ আধিপত্য হেৰুৱাৰ পিছতো ই মিত্ৰজোঁটৰ ৰাজনীতিৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰিছিল। ২০০৪ চনৰ পৰা ২০১৪ চনলৈকে কংগ্ৰেছৰ নেতৃত্বত গঠিত সংযুক্ত প্ৰগতিশীল মৰ্চা (UPA) চৰকাৰে ড॰ মনমোহন সিঙৰ নেতৃত্বত দশকজুৰি দেশ শাসন কৰিছিল। ইয়ে প্ৰমাণ কৰে যে দলটোৰ সাংগঠনিক ভেঁটি আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰভাৱ এতিয়াও দেশৰ শাসন ব্যৱস্থাত এক নিৰ্ণায়ক ভূমিকা পালন কৰে।
(গ) শক্তিশালী বিৰোধীৰ ভূমিকা: যি সময়ত কংগ্ৰেছ ক্ষমতাত নাছিল, সেই সময়ত ই এক শক্তিশালী বিৰোধী দল হিচাপে ভাৰতীয় জনতা দলৰ নেতৃত্বাধীন চৰকাৰক প্ৰত্যাহ্বান জনাই আহিছে। গণতন্ত্ৰত এক শক্তিশালী বিৰোধী দলে শাসন ব্যৱস্থাত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলায়।
(ঘ) ঐতিহাসিক আৰু আদৰ্শগত প্ৰভাৱ: কংগ্ৰেছ হ’ল দেশৰ সবাতোকৈ পুৰণি ৰাষ্ট্ৰীয় দল আৰু ইয়াৰ আদৰ্শ (ধৰ্মনিৰপেক্ষতা, সমাজবাদ) এতিয়াও বহুতো আঞ্চলিক আৰু আন ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ বাবে প্ৰাসংগিক। ইয়াৰ দ্বাৰা দেশৰ ৰাজনৈতিক আলোচনা আৰু নীতিনিৰ্ধাৰণৰ ওপৰত এক পৰোক্ষ প্ৰভাৱ পৰে।
উপসংহাৰত ক’ব পাৰি যে কংগ্ৰেছে যদিও পূৰ্বৰ দৰে একাধিপত্য বিস্তাৰ কৰিব পৰা নাই, ইয়াৰ ঐতিহাসিক গুৰুত্ব, নিৰ্বাচনী ফলাফল আৰু মিত্ৰজোঁটৰ ৰাজনীতিৰ নেতৃত্বই দলটোক দেশৰ ৰাজনৈতিক শাসন ব্যৱস্থাত এতিয়াও এক শক্তিশালী স্থানত ৰাখিছে।
৭। বহুতে ভাবে যে গণতন্ত্ৰ কৃতকাৰ্য হ’ব লাগিলে দেশত দ্বিদলীয় ব্যবস্থা থাকিব লাগে। ভাৰতত যোৱা বিশ বছৰৰ অভিজ্ঞতাৰ পৰা কেনেকুৱা ব্যৱস্থা হোৱা উচিত এখন ৰচনা লিখা।
উত্তৰঃ ভাৰতৰ গণতন্ত্ৰৰ বাবে শ্ৰেষ্ঠ দলীয় ব্যৱস্থা: বহুদলীয় গণতন্ত্ৰৰ সপক্ষে এক আলোচনা
গণতন্ত্ৰৰ সফলতাৰ বাবে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ বা ব্ৰিটেইনৰ দৰে দ্বি-দলীয় ব্যৱস্থা (Two-Party System) থকাটো উচিত বুলি বহুতে যুক্তি দিয়ে। তেওঁলোকৰ মতে, এই ব্যৱস্থাই শক্তিশালী আৰু স্থিতিশীল চৰকাৰ প্ৰদান কৰে। কিন্তু ভাৰতৰ দৰে এক বিশাল আৰু বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ দেশৰ যোৱা বিশ বছৰৰ অভিজ্ঞতাৰ পৰা এইটো স্পষ্ট হয় যে ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰৰ বাবে বহুদলীয় ব্যৱস্থা (Multi-Party System) তথা সংযুক্ত ৰাজনীতিৰ আৰ্হিটোৱেই অধিক উপযুক্ত আৰু প্ৰয়োজনীয়।
ভাৰতৰ বহুদলীয় ব্যৱস্থাৰ প্ৰাসংগিকতা আৰু সুবিধাসমূহ-
(ক) সকলো শ্ৰেণীৰ জনসাধাৰণৰ প্ৰতিনিধিত্ব: ভাৰতবৰ্ষ বিভিন্ন ধৰণৰ সামাজিক গোট, জাতি-জনগোষ্ঠী, ভাষা আৰু ধৰ্মৰ বাসভূমি। বহুদলীয় ব্যৱস্থাৰ এটা অন্যতম সুবিধা এয়ে যে এই ব্যৱস্থাত জনসাধাৰণৰ প্ৰতিটো শ্ৰেণী বা অংশই প্রতিনিধিত্ব কৰাৰ সুবিধা লাভ কৰে। বিভিন্ন আঞ্চলিক দলে আঞ্চলিক আশা-আকাংক্ষাক মূলধাৰাৰ ৰাজনীতিলৈ লৈ আহে।
(খ) ভোটাৰসকলৰ বাছনিৰ বিকল্প: দ্বি-দলীয় ব্যৱস্থাৰ এটা প্ৰধান অসুবিধা এয়ে যে এই ব্যৱস্থাত ভোটাৰসকলৰ বাছনিৰ বিকল্প অতি সীমিত হয়। আনহাতে, বহুদলীয় ব্যৱস্থাত ভোটাৰসকলে প্ৰচুৰ বাছনি বিকল্প লাভ কৰে, যাৰ ফলত তেওঁলোকে নিজৰ নীতি-আদৰ্শৰ প্ৰতিফলন ঘটোৱা দল বাছি ল’ব পাৰে।
(গ) বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ দেশৰ বাবে উপযুক্ততা: ভাৰতৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ সমাজ, সংস্কৃতি, ভাষা আৰু আৰ্থ-সামাজিক পাৰ্থক্যৰ বাবে দ্বিদলীয় ব্যৱস্থাই সকলো আকাংক্ষাক সামৰি ল’ব নোৱাৰে। বহুদলীয় ব্যৱস্থাত থকা আঞ্চলিক দলৰ প্ৰৱল উপস্থিতিৰ ফলত প্ৰতিটো অঞ্চলৰ সমস্যাই ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত গুৰুত্ব লাভ কৰে।
(ঘ) ক্ষমতাৰ বিকেন্দ্ৰীকৰণ আৰু দায়বদ্ধতা: যদিও সংযুক্ত ৰাজনীতিয়ে চৰকাৰক অলপ অস্থিৰ কৰিব পাৰে, ই চৰকাৰৰ কাম-কাজত দায়বদ্ধতা বৃদ্ধি কৰে। মিত্ৰজোঁটৰ অংশীদাৰসকলে ইজনে সিজনক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, যাৰ ফলত কোনো এটা দলেই একনায়কত্ববাদী হ’বলৈ সাহস নকৰে।
ভাৰতীয় অভিজ্ঞতাৰ মূল্যায়ন:
ভাৰতৰ যোৱা বিশ বছৰৰ অভিজ্ঞতা (১৯৮৯-২০১৯) সংযুক্ত মিত্ৰজোঁটৰ দ্বাৰা চিহ্নিত, য’ত UPA আৰু NDA ৰ দৰে দুটা মুখ্য মিত্ৰজোঁটে দেশ শাসন কৰিছে। এই ব্যৱস্থাটোৱে দ্বিদলীয় ব্যৱস্থা নোহোৱাকৈও ৰাজনীতিত স্থিতিশীলতা আৰু সুশাসন প্ৰদান কৰিব পাৰি বুলি প্ৰমাণ কৰিছে।
ভাৰতৰ সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক বাস্তৱতাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি, বহুদলীয় ব্যৱস্থাৰ সৈতে মিত্ৰজোঁটৰ ৰাজনীতিৰ আৰ্হিটোৱেই শ্ৰেষ্ঠ। ই কেৱল ৰাজনৈতিক স্থিতিশীলতাই নহয়, বৰঞ্চ দেশৰ বিশাল জনসাধাৰণৰ আশা-আকাংক্ষাকো সঠিকভাৱে প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। গতিকে, ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰৰ কৃতকাৰ্যতাৰ বাবে বহুদলীয় ব্যৱস্থাক দৃঢ়তাৰে সমৰ্থন কৰা উচিত।
৮। তলত উল্লেখ কৰা দফাটো ভালদৰে পঢ়া আৰু প্রশ্নবোৰৰ উত্তৰ দিয়াঃ—
ভাৰতবৰ্ষত দলীয় ৰাজনীতিয়ে বহুতো প্রত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে। কেৱল মাত্র কংগ্ৰেছ দলীয় ব্যৱস্থাৰে পতন ঘটা নাই, কংগ্ৰেছৰ এই সংযুক্ত ব্যৱস্থাই দলীয় ব্যৱস্থা তথা বিভিন্ন স্বাৰ্থ পূৰণৰ সামর্থ্যৰ বিষয়ে প্রশ্ন উত্থাপন কৰিব পৰা আত্মপ্রতিনিধিত্বৰ ওপৰত এক নতুন হেঁচা প্রয়োগ কৰে, শাসন ব্যৱস্থাৰ সম্মুখীন হোবা প্রয়োজনীয় পৰীক্ষা এটা হৈছে দলীয় ব্যবস্থাৰ বা বাজনৈতিক দলৰ বিকাশ ঘটোৱা যি পৰীক্ষাটো বিভিন্ন স্বার্থ ফলদায়কভাবে বা সফলতাবে স্পষ্ট কৰে। — জোয়া হাছান।
(ক) তুমি এই অধ্যায়ত পঢ়িবলৈ পোৱা মতে লেখকে ইয়াত দলীয় ব্যৱস্থাই সম্মুখীন হোৱা কি প্রত্যাহ্বানৰ কথা কৈছে এটা টোকা লিখা।
উত্তৰঃ লেখকৰ মতে, বর্তমান ভাৰতত দলীয় ব্যবস্থাই সম্মুখীন হোৱা প্রধান প্রত্যাহ্বানটো হৈছে বৈচিত্র্যপূর্ণ বাজনৈতিক দৃষ্টিভংগী, স্বার্থ আৰু আদর্শসমূহৰ সুবন্দবস্ত কৰিবলৈ সক্ষমতা আহৰণ কৰা। লেখকে ভাবে যে বৰ্তমান ভাৰতৰ বহুবোৰ দলৰে এই সক্ষমতা বৃহৎভাবে সংকুচিত হৈছে।
(খ) এই দফাটোত উল্লেখ থকা পাৰস্পৰিক বুজাবুজি আৰু সমাহাৰৰ অভাৱৰ এটা উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰঃ যদি আমি ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ উদাহৰণলৈ চাওঁ, আমি দেখো যে দলসমূহৰ মাজত থকা ভিন্ন মতামত আৰু নীতি-আদৰ্শৰ বাবেই যোৱা কেইটামান দশকত নির্বাচন পিছতে বহুবাৰ চৰকাৰ গঠন কৰিব পৰা নাছিল। কেতিয়াবা কেতিয়াবা প্ৰায়বোৰ দলবে বিভিন্ন দাবী আৰু দৃষ্টিভংগী থকা বাবে চৰকাৰ গঠন কৰিবলৈ কেইবাটাও সপ্তাহ লাগিছিল।
(গ) ৰাজনৈতিক দলবোৰৰ বাবে ভিন্ন স্বার্থ পূৰণৰ ক্ষেত্ৰত পাৰস্পৰিক বুজাবুজি আৰু সমাহাৰৰ কিয় প্রয়োজন?
উত্তৰঃ ৰাজনৈতিক দলবোৰৰ বাবে ভিন্ন স্বার্থ পূৰণৰ ক্ষেত্ৰত পাৰস্পৰিক বুজাবুজি আৰু সমাহাৰৰ প্রয়োজন কাৰণ দেশ এখনৰ জনসংখ্যাত দেশৰ বিভিন্ন দিশৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন দৃষ্টিভংগী তথা মতামত পোষণ কৰা অসংখ্য গোট থাকে। প্ৰায়বোৰ দেশতে বিভিন্ন সামাজিক গোট, বিভিন্ন ধর্ম, সংস্কৃতি, ভাষা, অঞ্চল, জাতি-জনগোষ্ঠী আদি থাকে। সেয়েহে বিভিন্ন গোটসমূহৰ লোকসকলক উপযোগিতা প্রদান কৰিবলৈ পাৰস্পৰিক বুজাবুজি আৰু সমাহাৰৰ প্ৰয়োজন।
ভাৰতীয় ৰাজনীতিত সাম্প্রতিক বিকাশ – সঘনাই সোধা প্ৰশ্ন
Get Free NCERT PDFs
If you want to download free PDFs of any chapter, click the link below and join our WhatsApp group:
